Son birkaç haftadır NFT teknolojisi basının ve sosyal medyanın gündeminden düşmüyor. NFT’ler (Non Fungible Token, değiştirilemez para) en basit ifadeyle dijital sanat eserlerini ve diğer koleksiyon parçalarını blok zincirinde alınıp satılabilen türünün tek örneği ve doğrulanabilir varlıklara dönüştürüyor. Bununla birlikte, NFT’ler her yerdeler. Dijital sanatçı Beeple, son eserini 69 milyon dolardan fazla bir paraya NFT olarak sattı. Twitter’ın kurucusu Jack Dorsey’in ilk tweet’i aynı yöntemle 2,9 milyon dolar kazandı. Tesla CEO’su Elon Musk’tan tuvalet kağıdı şirketi Charmin’e kadar herkes NFT pazarında kendine bir yer bulmaya çalıştı. Türkiye’den ise NFT çılgınlığına Datça Belediyesi ve kahkahasıyla Saba Tümer dahil oldu.
Ancak ortaya çıkan herhangi bir teknoloji gibi, NFT’nin de dezavantajları bulunuyor. Bunlardan en çok öne çıkanlar ise tükettiği yüksek miktardaki elektrik enerjisiyle çevreye verdiği zarar ve merkezi bir otorite olmadığı için fikri mülkiyet hırsızlığına çok açık olması.. Bazı eleştirmenler ise NFT’lerin patlamayı bekleyen bir balon olduğunu düşünüyor. İşte NFT’lerin çok konuşulmayan sorunları…
İKİ UCU KESKİN KILIÇ
Genellikle yalnızca sanal dünyada var olan nesnelere bir değer atayan NFT’ler, özellikle dijital sanatçılar için büyük bir nimet oldu. Microsoft Word kullanarak oluşturduğu parçalarla oluşturduğu basketbolcu Kobe Bryant’ın portresini 28 bin 77 dolara satan Nijeryalı sanatçı Osinachi, “Şimdiye kadar, işim aracılığıyla masama yemek koyabileceğimi söyleyemezdim. Dijital sanat bunu gerçekten değiştirdi” dedi.
ÇALIŞMALARI RIZASI OLMADAN NFT OLARAK SATIŞA ÇIKTI
Ancak, herkes Osinachi kadar olumlu bir deneyim yaşamadı. Geçen ayın başlarında, çalışmalarını Twitter’da sık sık paylaşan dijital sanatçı Corbin Rainbolt, en az iki eserinin rızası olmadan NFT olarak satıldığını gördü. Bulduğu NFT hesaplarını bloke etti, ancak daha fazlası olup olmadığını bilmiyor. Ağırlıklı olarak tarih öncesi yaşam formlarının dijital resimlerini yapan ve bunları sosyal medyada paylaşan Rainbolt, son zamanlardaki çalışmalarının çoğunu Twitter’dan sildi ve tekrar çalınmasını önlemek için bir filigranla yeniden yayınladı.
Rainbolt, “Paleontoloji ve resim hakkında çok şey biliyorum, ancak bu kripto sanatının iç işleyişi benim için tam bir muamma” ifadelerini kullandı.
ESER HIRSIZLIĞINA KARŞI YAPILABİLECEK BİR ŞEY YOK
Rainbolt’un yaşadığı olay, NFT’lerle ilgili ana sorunlardan birini vurguluyor: Herkes, dijital bir fotoğrafı veya resmi, kendisinin olmasa bile bir NFT ekleyerek kendisininmiş gibi talep edebilir. Blok zincirindeki tüm işlemler halka açık olarak değişmez bir dijital deftere kaydedilirken, insanların bu işlemlere gerçek adlarını veya kimliklerini eklemelerine gerek yoktur, bu da sanatçıların eserlerinin çalınması durumunda onları savunmasız hale getirir.
Toronto merkezli hukuk firması Heer Law’da bir fikri mülkiyet avukatı olan Rebecca Silverhart, “Genel olarak, sadece bir fikri mülkiyet hakkını değil, herhangi bir yasal hakkı uygulamaya çalıştığınızda, kime karşı yaptırım uygulayacağınızı bilmeniz gerekir B–chain ile ilgili temel sorun, çoğu kullanıcının anonim olması. Bu nedenle herhangi hukuksal ihlal durumunda yaptırım uygulanabilmesi çok zor” ifadelerini kullandı.
MERKEZİ BİR OTORİTE OLMAMASI YASAL BİR MUHATTAP BULUNMASINI ZORLAŞTIRIYOR
Diğer taraftan, uzmanlara göre NFT’lere ilişkin asıl zorluğu blok zincirinin doğası gereği merkezi olmayan bir yapıya sahip olması oluşturuyor. Bu durum, herkesin çok az gözetimle bir NFT veya kripto para birimi oluşturabileceği anlamına geliyor. Yani Rainbolt’un belirttiği gibi şikayetlerle ilgili olarak başvurabilecek merkezi bir otorite yok ve blok zinciri ile ilgili anlaşmazlıklar için hangi yasaların geçerli olabileceğini bulmak inanılmaz derecede karmaşık.
İNTERNETTEKİ HER ŞEY GİBİ NFT’LER DE HACKLENEBİLİR
Diğer taraftan, NFT’lerin kendilerinin çalınması meselesi de büyük bir sorun. Geçen ay, Twitter’daki birkaç kullanıcı, Nifty Gateway platformundaki hesaplarının hacklendiğini ve binlerce dolar değerinde NFT’lerin çalındığını bildirdi.
Nifty Gateway ise platformun güvenliğinin ihlal edildiğine dair “hiçbir gösterge” olmadığını ve etkilenen “az sayıda kullanıcıyla” temas halinde olduğunu açıkladı. Bu durum, NFT’lerin bir başka önemli yönünü vurguluyor: E-posta veya başka herhangi bir çevrimiçi hesap kadar hacklenme potansiyeline sahipler.
ABD’nin eski başkanı Barrack Obama’nın siber güvenlik yetkilisi olarak çalışan Eric Cole, “Sizi NFT’lerde veya blok zincirinde hırsızlığa karşı koruyan hiçbir şey yok. İnsanlar bu tür kelimeleri duyuyorlar ve bunun sihirli bir güvenlik seviyesi olduğunu düşünüyorlar ama nihayetinde para depolamak için bir banka hesabına sahip olmanız, NFT’leri saklamak için de bir NFT hesabınızın olması gerekir ve bu şifreyi korumazsanız tüm bahisler kapanır.
Blok zinciri defterinin değişmez doğası ve onu yöneten merkezi bir otoritenin olmaması nedeniyle, her işlem etkili bir şekilde kalıcıdır, hırsızlık işlemleri bile. Biri NFT hesabınıza girip onları başkasına devrederse, bu konuda yapabileceğiniz hiçbir şey yok. Arayabileceğiniz banka yok, merkezi bir otorite yok” dedi.
NFT’LER GEZEGEN İÇİN KÖTÜ MÜ?
Sanat eseri tehlikeye atılmadan önce bile, Rainbolt’un NFT’lerle ilgili daha temel bir sorunu vardı: Çevreye verdikleri zarar…
Rainbolt, “NFT’leri ve kripto para birimlerini genellikle neredeyse tamamen çevresel maliyetlerinden dolayı sevmiyorum, Şeffaflık eksikliği ve sanat hırsızlığına tolerans, benim için oldukça kötü, ancak bu malzemeyi çıkarmak için gereken büyük ölçüde orantısız karbon ayak izini düşündüğünüzde, buna katılmam etik olarak mümkün değil” ifadelerini kullandı.
ETHEREUM İRLANDA’NIN BİR YILDA TÜKETTİĞİ ELEKTİRĞİ TEK BAŞINA HARCIYOR
Kripto para madenciliği ve ticareti büyük miktarlarda elektrik kullanıyor ve birçok çevre aktivisti, NFT’lerin ekolojik maliyetleri hakkında uyarı yapıyor. Bir tahmine göre, NFT’lerin işlem gördüğü kripto para birimi Ethereum şu anda tüm İrlanda’nın bir yılda kullandığına eşdeğer elektrik tüketiyor, ancak özellikle NFT’lerin çevresel etkisinin kesin bir tahminini bulmak zor.
Rainbolt, “Benim görüşüme göre, NFT sisteminde ye alıyorsunuz, orantısız bir şekilde ekolojik çöküşten kar elde edersiniz” dedi.
Öte yandan, NFT’lerin savunucuları, büyük miktarlarda elektrik enerjisi kullanımının geçici olduğunu savunuyor.. Ethereum’un enerji tüketimini önemli ölçüde azaltacak yeni bir sisteme geçmesi bekleniyor. Bazı küçük NFT pazarları zaten benzer bir modeli kullanmaya başladı.
“SANATÇILARI SUÇLAMAK DOĞRU DEĞİL”
Büyük NFT platformlarını eleştiren bir dijital sanatçı olan Joanie Lemercier, “Şu anda bazı çözümler mevcut. Dürüst olmak gerekirse, şu anda çok fazla öfke beni biraz üzüyor. İnsanlar sanatçıları hedef gösterip onları utandırıyor. Bunun pek iyi bir fikir olduğunu sanmıyorum” açıklamasını yaptı.